Czerwcowe wyprawy były jedną z pierwszych regionalnych inicjatyw, związanych ze świętowaniem stulecia odzyskania niepodległości. Michał Młotek i Dariusz Paczkowski – twórcy nagradzanego cyklu wycieczek „Historia jednej ulicy” – zaprosili tym razem miłośników lokalnej historii na wędrówkę po dwóch różnych odcinkach starej granicy polsko-niemieckiej. 2 czerwca odbyła się wycieczka na trasie Iława-Katarzynki-Radomno-Pustki-Rakowice-Sampława-Iława, z kolei 3 czerwca na trasie Iława-Raczek-Mały Bór-Rodzone-Biała Góra-Iława. Najważniejsze odcinki tras uczestnicy pokonali pieszo.

Wycieczki były okazją, by pokazać, w jakich okolicznościach i w jakiej atmosferze kształtował się odcinek granicy między Polską a Prusami Wschodnimi i jak wyglądało życie zwykłych mieszkańców po obu jej stronach, zarówno przed, jak i po 1918 roku. Uczestnicy wycieczek dowiedzieli się, w jaki sposób Polacy przejmowali władzę od Niemców, kto i w jaki sposób agitował za Polską w czasie plebiscytu z 1920 roku, jak w okresie II Rzeczypospolitej zorganizowano funkcjonowanie straży celnej i granicznej i jak po obu stronach granicy walczono z przemytem. Dużo miejsca poświęcono kwestii tranzytu kolejowego i drogowego przez polskie Pomorze i Prusy Wschodnie, działalności polskiego i niemieckiego wywiadu na terenach przygranicznych, a także niemieckich zbrodni na ludności polskiej, dokonywanych po 1939 roku. W trakcie wycieczek przewodnicy zaprezentowali polskie i niemieckie mapy graniczne, przytoczyli też kilkanaście fragmentów artykułów z międzywojennej prasy.

– Największe wrażenie na uczestnikach wycieczek zrobiła relacja z lipca 1920 roku, w której opisano wymarsz Polaków z Lubawy w stronę granicy w Rodzonym – mówi Michał Młotek, jeden z organizatorów wycieczek i twórca Internetowego Muzeum Iławy. – Kilkudziesięciu Polaków, odśpiewując „Rotę”, wyruszyło nad Drwęcę, by w okresie przed plebiscytem wspomóc ochronę granicy. Bardzo wymowna była też relacja Polaka, którego poddano szczegółowej kontroli na dworcu w Iławie w 1936 roku – dodaje.

Każdy uczestnik wypraw otrzymał pamiątkową tarczę, przedstawiającą kościół gotycki w Iławie. Znaczki, przygotowane przez Grzegorza Gerycha z Iławy, wykonano na wzór międzywojennych tarcz, które otrzymywali Niemcy biorący udział w plebiscycie z 1920 roku. 

– Na oryginalnej tarczy znajdowała się niemiecka nazwa miasta – informuje Dariusz Paczkowski, współorganizator wypraw i przewodnik miejski. – Na znaczkach, które trafiły do rąk uczestników czerwcowych wycieczek, znalazł się już tylko napis „Iława”. W ten symboliczny sposób chcieliśmy podkreślić polskość tych terenów – dodaje.

Organizatorem „Wypraw wzdłuż starej granicy polsko-niemieckiej” było Internetowe Muzeum Iławy – www.ilawasprzedlat.pl przy współpracy Nadleśnictwa Iława oraz Fabryki Historii. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wyprawy objęte zostały też patronatem Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego. Projekt realizowany był w ramach ogólnopolskich obchodów stulecia odzyskania niepodległości. Patronat medialny nad wydarzeniem objęły portale historia.org.pl oraz zdziennikaodkrywcy.pl.

Internetowe Muzeum Iławy
Zdjęcia: Wojciech Laskowski.

Michał Młotek i Dariusz Paczkowski przy kamieniu upamiętniającym Harcerskie Pogotowie Wojenne z 1939 roku.

Michał Młotek i Dariusz Paczkowski na odcinku granicy przy jeziorze Radomno. W tle widać znak Drogi Św. Jakuba.

Uczestnicy wycieczek nad Drwęcą w miejscu dawnej karczmy Rosenkrug.