Dlaczego warto odwiedzić skwer przed dworcem PKP Iława Główna? Na pewno nie dla cennego drzewostanu... Za to iławski zabytek techniki, odrestaurowana lokomotywa parowa TKt48-53, to prawdziwa gratka!

Nie zawsze tak było, bo jeszcze w 2018 roku parowóz, chociaż wspominany z rozrzewnieniem jako miejsce beztroskich zabaw dzieci, był przysłowiowym obrazem "nędzy i rozpaczy"... Powybijane szyby, mnóstwo rdzy i łuszcząca się farba - zresztą, jak się później okazało, w kolorze, który nie miał nic wspólnego z autentycznym wizerunkiem "tekatki" sprzed lat. Czy jeszcze pamiętacie ten smutny widok? To była raczej antywizytówka skweru przed dworcem...

Nowy rozdział w historii iławskiej lokomotywy otworzył szeroki projekt polegający na modernizacji taboru Zakładu Komunikacji Miejskiej w Iławie i jednocześnie remontu terenu przed dworcem. To wówczas w miejskiej kasie znalazła się niebagatelna wówczas kwota niespełna 400 tysięcy złotych na przywrócenie parowozowi dawnej świetności. Lokomotywa opuściła miasto 7 stycznia 2019 roku, by powrócić nocą z 5 na 6 listopada - wówczas wyglądała już zupełnie inaczej. Większość prac przeprowadziła poza Iławą warszawska spółka Remteam, zwycięzca przetargu.

Ciemna oliwka - to oryginalna barwa parowozów z lat 50-tych i właśnie w takim oryginalnym kolorze wróciła do miasta nasza "tekatka". Ale część prac realizowano już na miejscu: tutaj przykręcano tabliczki i montowano szyby oraz instalacje. Latem 2020 roku oglądaliśmy już iławski parowóz w pełnej krasie - wówczas można już było zobaczyć, jak działają instalacje: oświetleniowa, dźwiękowa i dymotwórcza odnowionej lokomotywy TKt48-53, stojącej na skraju skweru i zdobiącej go w charakterze pomnika techniki.

A jak wyglądają dawne dzieje parowozu? Okazuje się, że parowóz, długi na ponad 14 metrów, wysoki na niemal 4,5, który pusty waży 78 ton, a sprawny popędzi z prędkością nawet 80 km/h, to kawał historii polskiego kolejnictwa!

PRZESZŁOŚĆ: PIERWSZY TKt48 W ROLI POMNIKA TECHNIKI BYŁ W IŁAWIE

Właściciele parowozów z serii TKt48 to bardzo elitarne grono. Takich maszyn w kraju zachowały się zaledwie 34 sztuki, z tego tylko jeden egzemplarz jest nadal czynny.

- TKt48 budowano w Fabloku w Chrzanowie oraz zakładach Hipolit Cegielski w Poznaniu w latach 1951-1957. Ogółem w dwóch seriach produkcyjnych zbudowano 199 sztuk tych lokomotyw - podaje w opracowaniu "Parowóz TKt48-53", sporządzonym dla Urzędu Miasta w Iławie, Paweł Szczerbakow. - Dla PKP przeznaczono 191 egzemplarzy, 2 dla kolei przemysłowych, a 6 kolejnych sztuk wyeksportowano do Albanii. 

Parowozy serii TKt48 były, według eksperta, użyteczne i wysoko cenione.

- Skonstruowano je jako lokomotywy towarowe, ale używane były przede wszystkim w ruchu osobowym. Obsługiwały pociągi podmiejskie w największych polskich aglomeracjach. Eksploatowane były do końca ery trakcji parowej w Polsce - informuje Szczerbakow.

To najważniejsze informacje o całej serii, a co wiadomo o konkretnym egzemplarzu, który można oglądać na skwerze pomiędzy Dworcową, Żeromskiego i Broniewskiego w Iławie?

Iławski TKt48-53 pochodzi z fabryki w Chrzanowie, kocioł z Sosnowca. Rok produkcji parowozu to 1951. PKP wpisało go do swojego inwentarza w tym samym roku w październiku, natomiast skreśliło w sierpniu 1987 roku. 

- Swoją pracę lokomotywa rozpoczęła w parowozowni Gdynia Grabówek, w okresie swojej czynnej służby stacjonowała też w parowozowniach w Jeleniej Górze, Nysie i Korszach - dowiadujemy się od autora ekspertyzy. 

Parowóz, gdy był czynny, nigdy nie stacjonował w Iławie. Do naszego miasta trafił dopiero po skreśleniu z kolejowego inwentarza - już nie po to, by ciągnąć za sobą składy.

- TKt48-53 był prawdopodobnie pierwszym parowozem tej serii przeznaczonym do pełnienia funkcji pomnika techniki. Tę funkcję sprawuje do dziś - zauważa Paweł Szczerbakow.

Na krótkim torze ekspozycyjnym w kolejowym parku w Iławie lokomotywa stała od 1987 roku. W tym czasie kilka razy była poddawana podstawowym zabiegom konserwacyjnym. Polegały głównie na usuwaniu, z grubsza, łuszczącej się farby i nakładaniu jej nowych warstw. To miało zabezpieczać przed korozją i niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych. Mimo to z czasem parowóz niszczał i - by nadal mógł pełnić reprezentacyjne funkcje - wymagał gruntownej renowacji. Dziś takiej "tekatki" - ze świecą szukać!

Red. kontakt@infoilawa.pl na podstawie opracowania "Parowóz TKt48-53", sporządzonego dla Urzędu Miasta w Iławie, autor: Paweł Szczerbakow oraz własnych archiwalnych publikacji.
Zdjęcia, wideo: Info Iława.