Otóż iławski przewodnik Dariusz Paczkowski ustalił, że to właśnie 9 stycznia 1913 roku nastąpiło otwarcie iławskiego ratusza, wzniesionego w neobarokowym stylu w latach 1910-1912. 

- Informacja o dokładnej dacie otwarcia siedziby iławskiego magistratu pochodzi od wybitnego historyka więziennictwa i znakomitego znawcy historii Iławy - iławianina dr. Jerzego Czołgoszewskiego. Jurku, dziękuję - napisał Dariusz Paczkowski.

To wszystko oznacza, że dzisiaj mamy dokładnie 112. urodziny magistratu przy ulicy Niepodległości. To świetna okazja, aby przypomnieć historyczne ciekawostki związane z tym - znanym chyba wszystkim iławianom - wyjątkowym budynkiem.

W 1317 roku został wybudowany pierwszy ratusz iławski. Zlokalizowano go na środku rynku wraz ze studnią miejską. Stał tam do 1706 roku, do wielkiego pożaru miasta, podczas którego uległ całkowitemu zniszczeniu. Na początku XVIII wieku planowano odbudowę ratusza, ale niestety plany się nie powiodły i Iława do początku XX wieku ratusza nie miała. Prawie do końca XVII wieku Rada Miejska zbierała się na posiedzeniach w domu burmistrza. Dopiero u schyłku tego wieku wynajęto kamienicę na potrzeby urzędu miejskiego.

Na początku XX wieku, w latach 1910-1912, został wzniesiony neobarokowy ratusz przy Kaiserstrasse (obecnie ul. Niepodległości 13). Ratusz został wybudowany na terenach zielonych fosy miejskiej. Budynek ratusza składa się z kilku części i został wzniesiony na planie litery C. Posiada bryły dwu- i trzykondygnacyjne.

Jednym z ciekawszych elementów części głównej (środkowej) są schody zewnętrzne usytuowane po obu stronach głównego wejścia do ratusza. Dolna część schodów osłonięta jest obustronnie masywnymi wolutami. Każda z nich zakończona jest małą płaskorzeźbą w postaci lwiej głowy z otwartą paszczą. W wyższej kondygnacji znajdują się trzy wysokie okna. Nad oknami umieszczono trójkątne naczółki z dekoracją środkową w postaci masek ludzkich. Powyżej umieszczono fryz joński koronujący elewację, zaś w części dachu trzy facjatki, a zwieńczeniem jest dwustopniowa wieża z tarasem, tarczą zegarową oraz hełmem.

Cena zakupu gruntów pod ratusz na początku XX wieku wyniosła 90 tysięcy marek, zaś całkowity koszt budowy tego gmachu wraz z wyposażeniem wyniósł ponad 200 tysięcy marek. Burmistrzem Iławy był wówczas Karl Friedrich Giese, który był inicjatorem budowy ratusza i osobiście nadzorował jego budowę. 

Podczas II wojny światowej ratusz został zniszczony. Po wojnie odbudowany i przeznaczony na halę targową. Skrzydła budynku zostały poszerzone, gdyż pierwotnie stanowiły one połowę obecnego skrzydła wschodniego i zachodniego. Jednak elementy architektoniczne zostały odtworzone w postaci wielkich wolut podpierających szczyty od strony dziedzińca, a na osi pilastrów na dachu znajdują się posążki w postaci niewielkich wazonów. Strona południowa ratusza została dobudowana, po obu jej stronach znalazły się przejazdy, zaś przy obu ich narożnikach umieszczono ćwierćkoliste wykusze, a w części wschodniej ulokowano facjatki. Skrzydło zachodnie charakteryzuje się portykiem, wspartym na pięciu półkolistych i szerokich arkadach, gdzie na wysokości piętra znajduje się półkolisty wykusz.

W 1995 roku ratusz został odremontowany. Przywrócono mu pierwotne przeznaczenie i stał się ponownie siedzibą Rady Miasta i Burmistrza.

Budynek ratusza w latach 20-tych XX wieku.

Red. kontakt@infoilawa.pl.
Zdjęcia: www. bildachiv-Ostpreussen.de.
Opracowanie historyczne: "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława".