Od listopada 2023 publikujemy kolejne artykuły z cyklu „Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki” wraz z fotorelacjami. Zwiedziliśmy z aparatem w ręku już sporą część miasta – pod artykułem znajdują się linki do wszystkich poprzednich odcinków.

Ostatnio zwiedzaliśmy ulice Lipowego Dworu. Mieliśmy pokazać go w jednym odcinku. Nie udało się, za dużo ulic, ciekawych miejsc itd. Dlatego tę część miasta podzieliśmy na dwa odcinki. Pierwszy, o Lipowym do jeziora przytulonym i olimpijce z Paryża TUTAJ.

A teraz postaramy się przybliżyć historię osiedla, które nie tak dawno było odrębną wsią.

Pałac, gospodarstwo, czasy powojenne. I kto wymyślił nazwę Lipowy Dwór?

Wille i domy jednorodzinne? Nie tylko. To także jest Lipowy Dwór (fot. Mateusz Partyga)

Lipowy Dwór – najbardziej na północ wysunięty fragment miasta nad Jeziorakiem. I to taki całkiem spory fragment. A gdzie właściwie zaczyna się Lipowy Dwór? - zastanawialiśmy się już przy okazji pierwszego odcinka dotyczącego tej części miasta. Według podziału administracyjnego, to cała część miasta na północ od ulicy Kajki, po zachodniej stronie ul. Dąbrowskiego (poza dwoma marketami w tej lokalizacji), a następnie Zalewskiej.

Jest też teza, i to zasłyszana od mieszkańców samego północnego krańca Iławy, że tak naprawdę Lipowy zaczyna się de facto na wysokości parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja Boboli i idzie „wyżej”, czyli są to wszystkie ulice na północ od ul. mjr. Sucharskiego. Słowem – Lipowy Dwór to osiedle znajdujące się bezpośrednio przy ulicy … Lipowy Dwór. My też przyjęliśmy taki podział wewnętrzny tej części miasta.

To właśnie tu istniał niegdyś pałac należący, jak wspomina Władysław Gral, do rodziny o nazwisku Schmidt.

Kolejny skrawek historii Lipowego odkrywa nam Wiesław Skrobot.

- Przed II wojną światową miejsce, w którym obecnie znajduje się Lipowy Dwór, nosiło nazwę Schoenhof i było jednym z folwarków miejskich, a w okresie prywatnego starostwa Finckensteinów - małym mająteczkiem nastawionym na produkcję rolną

- tłumaczy regionalista, historyk i ekspert od przestrzeni miejskiej, także w ujęciu historycznym.

Fragment mapy Iławy i okolic wydanej w 1926 roku. W górnej części "Gut Schoenhof", czyli dzisiejszy Lipowy Dwór. Źródło mapy: igrek.amzp.pl / Cyfrowa Biblioteka Narodowa POLONA

Świadkiem zmian zachodzących na Lipowym w ostatnich 80. latach jest Władysław Gral, który wraz z rodziną przyjechał tu chwilę po zakończeniu II wojny światowej.

- Moja rodzina pochodzi z okolicy Dęblina i Maciejowic [obecnie pogranicze woj. mazowieckiego i lubelskiego – przyp. red]. W Iławie zamieszkaliśmy 20 września 1946 roku. Ja urodziłem się sześć lat wcześniej, 10 maja 1940 roku

- zaczyna swą opowieść senior rodu.

Władysław Gral (fot. Mateusz Partyga)

Mimo wieku, pan Władysław ma doskonałą pamięć i w szczegółach opowiada o historii Lipowego. Z drugiej strony, wielokrotnie przekonujemy się na co dzień, że osoby urodzone przed II wojną św. lub w jej trakcie, umysły mają wciąż bystre, a pamięć godną pozazdroszczenia.

- Zamieszkaliśmy w pałacu, czyli budynku wciąż istniejącym, przy ulicy Lipowy Dwór. Łącznie po wojnie mieszkało tu 14 gospodarzy, w tym 5 w pałacu, a reszta w okolicznych budynkach, tzw. czworakach. Na tych pięć rolników z pałacu, w tym też i na naszą rodzinę, przypadły 4 hektary i 10 arów ziemi uprawnej. Pola ciągnęły się do samego jeziora, a areał tych ponad 4 hektarów podzielono pomiędzy gospodarzy z pałacu

- wspomina pan Władysław.

A skąd w ogóle wzięła się nazwa Lipowy Dwór?

- Nadał ją ówczesny, powojenny sołtys znajdującego się nieopodal Szałkowa. Nazywał się Maciejewski, jak dobrze pamiętam, na imię miał Jan. Z uwagi na całe mnóstwo lip, które rosły i rosną wciąż w tej okolicy, także przy głównej ulicy, teren ten nazwano Lipowym Dworem. Wówczas nie było to oddzielne gospodarstwo, majątek, tylko już część Iławy. Podlegaliśmy pod urząd w Iławie, a ja chodziłem do „Czerwonej szkoły”, czyli dzisiejszej SP1 przy ul. Kościuszki

- dodaje Władysław Gral.

Wracając na gospodarkę…

- Po wojnie pozostało tu sporo budynków należących do rodziny Schmidtów, wiedzieliśmy, że wcześniej ten teren nazywał się Schoenhof. Oprócz pałacu i otaczających nas pól były także wielkie obory itd. Dzisiaj już prawie nie ma tej zabudowy. Pamiętam, jak w 1984 roku, gdy akurat byliśmy w mieście, przyszła straszna burza, a wichura zerwała dach z naszej obory. Postanowiliśmy przeprowadzić się na drugą stronę ulicy, gdzie mieszkamy do dziś

- opowiada emerytowany rolnik, na podwórku którego wciąż stoją (używane) maszyny rolnicze.

Rolniczy charakter Lipowego wciąż jest widoczny (fot. Mateusz Partyga)

Jedną z rodzin, która pochodzi z Lipowego Dworu, są także Mrozowie. Przedstawiciele tej rodziny również wciąż mieszkają w tej części Iławy.

- Nasz nowy dom zbudowaliśmy w 1985 roku, ale już wcześniej, bo w latach 70-tych zaczęto tu budować domy jednorodzinne

- zauważa pan Władysław.

Pola, obory, inna zabudowa gospodarcza – to wszystko już prawie zniknęło, zostało tylko kilka budynków i "pasków" ziemi. Wybudowano domy, ulice. Ale pałac świadczący o tym, co tu kiedyś się znajdowało, wciąż stoi i widać go do strony ulicy. Poniżej zdjęcia i nagranie przedstawiające właśnie ten budynek.

Wkrótce kolejny odcinek „Iławy od zaplecza”. Gdzie tym razem zawitamy? Nie mamy zielonego pojęcia.

Ciekawostki z Iławy

zico

kontakt@infoilawa.pl

POPRZEDNIE ODCINKI – CZYTAJCIE I OGLĄDAJCIE:

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Kościuszki [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Grunwaldzka [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Królowej Jadwigi [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Niepodległości [ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Stare Miasto [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Osiedle Jagiellońskie i okolica [ZOBACZ ZDJĘCIA I WIDEO]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Życie nad Iławką, część 1 [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Życie nad Iławką, część 2 [ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Gajerek, część 1 [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Gajerek, część 2 [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Gajerek, część 3 [ZOBACZ ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Jagiełły [ZOBACZ ZDJĘCIA i WIDEO]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Sienkiewicza i Osiedle Mazurskie [ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Dąbrowskiego i okolice, część 1 [ZDJĘCIA, WIDEO]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Dąbrowskiego i okolice, część 2 [ZDJĘCIA]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Ulica Stacyjna i Biskupska [ZDJĘCIA, WIDEO]

» Iława od zaplecza – podwórka i zakamarki. Lipowy Dwór, część 1 [ZDJĘCIA, WIDEO]