Polska od dekad jest państwem o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu w Unii Europejskiej. Z tego powodu rocznie przedwcześnie umiera w naszym kraju około 50 tysięcy osób. W tym sezonie grzewczym ta liczba niestety może ulec zwiększeniu. Pokusa sięgnięcia po niespełniające żadnych norm paliwo opałowe, czy odpady jest duża ze względu na brak opału na rynku oraz jego wysokie ceny. Należy jednak pamiętać, że to, czym ogrzewane są gospodarstwa domowe, ma ogromne znaczenie dla zdrowia naszego i naszych najbliższych.

Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie człowieka zależy od czasu ekspozycji, pogody, wieku, stanu zdrowia, występujących chorób oraz składu zanieczyszczonego powietrza.

Niepokojące wyniki pomiarów

W sezonie grzewczym główną przyczyną złej jakości powietrza w naszym województwie, wpływającą na ocenę całoroczną, jest emisja z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych. To właśnie małe instalacje spalania paliw stałych mają największy udział w całkowitej emisji zanieczyszczeń niebezpiecznych dla zdrowia i środowiska. Pomiary pyłów zawieszonych wykazały większe stężenie w godzinach porannych oraz wieczornych, co związane jest z rozpalaniem palenisk i większą emisją zanieczyszczeń wynikającą z mniejszej temperatury spalania w początkowym etapie tego procesu. Najbliższym punktem pomiarowym, zaliczonym do strefy warmińsko-mazurskiej, zlokalizowanym w Iławie, jest stacja pomiarowa przy ul. Andersa 8A.

Wyniki pomiarów na swojej stronie internetowej publikuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie. Niestety w roku 2021  w miesiącach jesienno-zimowych, tj. od stycznia do marca oraz od października do grudnia, zanotowano tu znaczne (w niektórych miesiącach nawet kilkukrotne) przekroczenia benzo(a)pirenu w pyle PM10. Benzo(a)piren to organiczny związek chemiczny będący przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych – w skrócie WWA. Wykazuje małą toksyczność ostrą, zaś dużą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością kumulacji w organizmie. Podobnie jak inne związki WWA, jest silnie rakotwórczy. Posiada również właściwości mutagenne oraz powoduje inne działania niepożądane, do których zalicza się podrażnienie oczu, nosa, gardła i oskrzeli.

Szkodliwa tzw. niska emisja

Benzo(a)piren, który towarzyszy tzw. niskiej emisji, wydziela się podczas spalania drewna, węgla oraz śmieci (najczęściej tworzyw sztucznych typu PET). Mianem niskiej emisji określa się emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza z emitorów o wysokości nieprzekraczającej 40 m. Wprowadzanie dużych ilości zanieczyszczeń do powietrza z niskich kominów prowadzi do powstawania wysokich stężeń zanieczyszczeń w strefie o gęstej zabudowie i przyczynia się do powstawania zjawiska smogu. Smog jest nienaturalnym zjawiskiem atmosferycznym, charakteryzującym się współwystępowaniem zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła, bliskość akwenów i cieków wodnych) i braku przewietrzania, wiatru. Pamiętajmy, że to nie tylko samo paliwo stałe typu węgiel czy drewno jest odpowiedzialne za zanieczyszczenie środowiska, ale połączenie tego paliwa ze złą techniką jego spalania, jak również stosowanie niepoprawnych praktyk, głównie zaś palenie odpadów.

Czyste powietrze priorytetem

Ważnym elementem poprawy jakości powietrza w Polsce jest kontynuowanie likwidacji i wymiany starych kotłów na paliwa stałe. Warto przypomnieć, że uruchomiony w 2018 r. rządowy program „Czyste Powietrze” koncentruje się na wymianie przestarzałych urządzeń grzewczych oraz termomodernizacji budynków jednorodzinnych po to, by efektywnie zarządzać energią. Szczegóły dotyczące programu można znaleźć na stronie internetowej  https://www.czystepowietrze.gov.pl/. Istotne jest, aby w walce o dobrą jakość powietrza, oprócz kontynuacji wymiany przestarzałych kotłów na nowoczesne źródła ogrzewania, zainwestować także w kompleksową termomodernizację budynków, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, modernizację i rozbudowę systemów ciepłowniczych, a także promowanie przyjaznych dla środowiska form transportu, czy też powiększanie terenów zieleni, szczególnie w miastach. Pamiętajmy, że aby efekty naszych działań na rzecz poprawy jakości powietrza były widoczne za kilka lat, musimy już teraz zacząć działać!

Warto monitorować jakość powietrza

Na stronie internetowej https://airly.org/map/pl/ możemy sprawdzić jakość powietrza nie tylko  w Iławie, ale także w wielu innych punktach zlokalizowanych na terenie naszego powiatu, województwa i kraju. Dodatkowo od grudnia ubiegłego roku jakość powietrza mierzy również czujnik zamontowany na budynku Starostwa Powiatowego w Iławie. Jego odczyty można śledzić na stronie internetowej https://powiat-ilawski.pl/. Punkty pomiarowe jakości powietrza pełnią funkcję informacyjną i edukacyjną. Dlatego zachęcamy Państwa do monitorowania jakości powietrza w naszej okolicy, szczególnie w sezonie grzewczym. Pamiętajmy, że to, co spalamy i w jaki sposób spalamy w naszych domach, ma ogromny wpływ na nas, naszych najbliższych, tych dużych i małych, starszych i młodszych. Smog nie wybiera, dlatego to my musimy rozsądnie wybierać.

Źródło: Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Starostwa Powiatowego w Iławie.
Publikacja Starostwa Powiatowego w Iławie.